Bản đồ tiệm 
Văn Thánh Miếu còn có nhiều tên gọi khác như: Tiên Sư Miếu, Khổng Tử Miếu, Chí Thánh Miếu, hoặc có nơi gọi là Chí Thánh Tiên Sư Miếu. Tất cả các nước có nền văn hóa Hán và coi trọng Nho học đều có lập Văn Miếu để thờ đức Khổng Tử.
Trước đây, các chúa Nguyễn đã xây dựng Văn Miếu tại thủ phủ rồi đã thay đổi vị trí qua ba địa điểm khác nhau: làng Triều Sơn, làng Lương Quán, làng Long Hồ. Năm 1808, dưới triều vua Gia Long, Văn Miếu Huế được xây dựng ở địa điểm hiện nay. Ngôi miếu cũ được giữ lại để làm Khải Thánh Từ (miếu thờ cha, mẹ Khổng Tử).
Văn Thánh Miếu nằm trêm một quả đồi thấp, mặt nhìn ra sông Hương mộng mơ, sau là làng mạc và điệp trùng đồi núi, phân nhánh của Trường Sơn làm thế tựa lưng, xung quanh bao bọc tường thành, mỗi chiều dài khoảng 160m. Toàn bộ công trình gồm 50 hạng mục lớn nhỏ, bao gồm Văn Miếu, điện thờ chính Đức Khổng Tử và Tứ Phối, Thập Nhị triết. Đông vu và Tây vu thờ thập nhị Hiền và các tiên nhỏ; Trần Trù; Trần Khố; Nhà Tổ Công….. các công trình đều được kết cấu mái bằng gỗ quí. Kiến trúc và các đồ tự khí đều mang tính đăng đối, uy nghi, văn vẻ, triết lý nho học rất bài bản, chu đáo. Cũng như các Văn Miếu khác, hệ thống bia tiến sĩ ở đây rất có giá trị.
Từ cổng Đại Thành Môn nhìn vào bên trong, ngay chính giữa là ngôi đại điện thờ Khổng Tử, tên gọi là Đại Thành Điện. Đại Thành Điện là kiến trúc trọng yếu của Văn Miếu, toàn bộ được xây dựng trên một nền cao, dài chừng 32m, rộng 25m. Cấu trúc của đại điện phỏng theo lối trùng thiềm điệp ốc truyền thống của Huế. Hai bên trước điện Đại Thành dựng hai ngôi nhà đối diện nhau là Đông Vu và Tây Vu. Cả hai ngôi đều có bảy gian để thờ thất thập nhị hiền và các tiên nho.
Trước sân miếu, người ta kiến thiết hai nhà bia gọn gàng xinh xắn, bên phải có tấm bia khắc bài văn bia ”Thánh Tổ Nhân Hoàng đế dụ: Cung giám bất đắc liệt tấn thân” (Thánh Tổ Nhân Hoàng đế (vua Minh Mạng) dụ về việc Thái Giám không được liệt vào hạng quan lại); bia bên trái khắc bài văn bia “Hiến Tổ Chương Hoàng đế dụ: Ngoại thích bất đắc thân chính” (Hiến Tổ Chương Hoàng đế (vua Thiệu Trị) dụ về việc bà con bên ngoại của vua không được tham gia chính quyền). Ra khỏi cổng Đại Thành của Văn Miếu, bên trái có xây Hữu Văn Đường; bên phải có Dị Lễ Đường là những ngôi nhà kiểu một gian hai chái dùng để vua quan nghỉ chân sửa soạn lễ phục trước khi vào tế ở Miếu.
Phía trước là hai dãy gồm 32 tấm bia, khắc tên 293 vị Tiến sĩ triều Nguyễn, bắt đầu từ khoa thi đầu tiên năm Minh Mạng thứ 3 (1822) đến khoa thi cuối cùng vào năm Khải Định thứ 4 (1919). Tất cả 32 bia đều có rùa đội bia và bằng đá cẩm thạch. Bia tiến sĩ ở đây không to lớn bằng bia ở Văn Miếu Hà Nội nhưng đều đặn hơn, dạng thức và trang trí sinh động hơn..
Trước cổng Văn Miếu, gần bờ sông lại có cửa Linh Tinh Môn gồm bốn trụ xây bằng gạch, phần trên trang trí pháp lam. Tấm biển ở giữa phía trước có đề bốn chữ Hán lớn “Đạo Tại Lưỡng Gian” (đạo giữa trời đất); mặt sau đề bốn chữ Hán tương đương “Trác Việt Thiên Cổ” (vượt cao ngàn xưa). Hai bên khu vực trước cổng Văn Miếu có tấm bia “Khuynh cái hạ mã” (nghiêng lọng xuống ngựa). Văn Miếu được xây dựng ngoài việc thờ Khổng Tử còn thờ bốn người gọi là Tứ Phối: Nhan Tử, Tăng Tử, Tử Tư và Mạnh Tử, cùng Thập Nhị Triết. Đông Vu và Tây Vu gồm 14 án, thờ các Tiên Hiền và Tiên Nho, những người có công trong việc phát triển đạo Nho
Ngoài ra, Văn Miếu còn có các công trình khác như: Thần trù (nhà bếp), Thần khố (nhà kho), Đại Thành môn, Văn Miếu môn... Các tòa nhà đều được xây dựng bằng gỗ lim, kiến trúc, trang trí đăng đối, uy nghi.
Trải qua bao biến thiên của lịch sử, Văn Miếu bị tàn phá nặng nề. Gần đây, Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế đã có nhiều nỗ lực trong việc bảo tồn di tích này, những tấm bia đã được dựng lại ngay ngắn và làm nhà bia che chắn. Văn Miếu không còn nét hoang tàn đổ nát như trước.
Hiện nay cùng với một số Văn Miếu lớn của cả nước như: Quốc Tử Giám, Trấn Biên (Đồng Nai)… Văn Miếu Huế chính là lưu giữ những minh chứng về sự nghiệp giáo dục của cả nước. Ngày nay, Văn Miếu Huế đã trở thành một điểm đến tham quan của rất đông du khách trong và ngoài nước, đặc biệt là các bạn trẻ với mong muốn được lưu danh bảng vàng như những danh sĩ đã được khắc tên tại các bia Tiến sĩ ở Văn Miếu.
Xem thêm : Khám Phá Cố Đô Huế
Tổng hợp từ Internet bởi
Bà Nà Hills 